Wieneckes penningenserie

In 1898 werd op de leeftijd van 18 jaar Wilhelmina ingehuldigd als koningin. In 1948 aanvaarde koningin Juliana het koningschap met de woorden ‘Wie ben ik dat ik dit doen mag’. In 2013 abdiceerde de 75-jarige koningin Beatrix vanuit de overtuiging dat de verantwoordelijkheid voor het land in handen van een nieuwe generatie moest liggen.

In 2023 respectievelijk 125, 75 en 10 jaar geleden. Een gelegenheid om aandacht aan het koningschap van deze drie vorstinnen te schenken te schenken en aan hun band met Zeist. In Slot Zeist is tot 29 januari 2024 de expositie ‘Zeister zilver voor drie vorstinnen’ te bezichtigen; een expositie georganiseerd door Stichting De ZilverKamer Zeist.

Plaquettes op rookwarendozen van G&VK

In dit artikel het verhaal over de zilveren plaquettes in hoog reliëf naar vijf 17e-eeuwse schilderijen op de houten sigaren- en sigarettendozen van de Koninklijke Gerritsen & Van Kempen. Onze aandacht voor deze fraaie versiering van deze dozen werd gewekt door de schenking van een dergelijk sigarendoos in februari 2023 aan de Stichting De ZilverKamer Zeist met de voorstelling van De Nachtwacht naar Rembrandt.
De stichting bezit al sinds 2015 een sigarendoos met een voorstelling van een herbergscène naar een schilderij van David Teniers de Jonge (1610-1690). De fraaie doos heeft al op meerdere exposities van de stichting gestaan. Dat de doos in een serie paste, werd pas door de schenking uit 2023 duidelijk.

Komt den soldaat verveling plagen, …

Mogelijk is menige familie nog in bezit van een stuk huisvlijt dat door hun vader, opa of overgrootvader, toen deze in 1939-1940 was gemobiliseerd, met hulp van de zilverfabriek Gerritsen & Van Kempen in Zeist is gemaakt.
Die voorwerpen zijn niet gekeurd en verwijzen niet direct naar Gerritsen & Van Kempen, maar misschien herkent men de voorwerpen aan de hand van de foto’s die in dit artikel zijn opgenomen. Of kent men in de familie het verhaal achter het voorwerp.

Drie oorlogspenningen van Pieter Starreveld

In het Jaarboek van het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Munt- en Penningkunde, XXXVII (1950) beschrijft dr. W.F. Bax onder de titel Penningkundige geschiedenis van de oorlogsjaren 1940-1945 alle Nederlandse onderscheidingen en penningen, die tijdens en na de bezetting naar aanleiding van oorlogsgebeurtenissen werden geslagen.

Waarom Gerritsen naar Zeist verhuisde

Waarom Albert Gerritsen juist Zeist als vestigingsplaats koos, is niet met zekerheid te zeggen, maar het is waarschijnlijk dat de vestiging in Zeist te maken had met de aanwezigheid van de Broedergemeenschap, de Herrnhutters (…). De leden van deze gemeenschap stonden namelijk bekend als erg goede zilversmeden en Gerritsen zou van hun expertise gebruik kunnen maken.

Hammes — ‘Goud Zilver Edelstenen’

Dit artikel in de rubriek ‘Uit de eigen collectie’ gaat over een boek uit de boekenverzameling van Stichting De ZilverKamer Zeist. Niet direct iets waaraan wordt gedacht bij een stichting die zilveren, verzilverde en tinnen objecten uit de zilverfabrieken en tinnegieterijen binnen Zeist collectioneert.

De Beatrix-herinneringsbeker

In 1938 vierde koningin Wilhelmina (1880-1962) haar veertig jarig regeringsjubileum. Het jubileum werd in het hele land groots gevierd. In Slot Zeist was ter ere van de koningin de tentoonstelling ‘Oranje en Nederland’ te zien.

Twee gedenkpenningen van HIBIN

Een specialiteit van de Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken voorheen J.A.A. Gerritsen (opgericht 1903) - voortgezet als Koninklijke Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken Gerritsen en Van Kempen (1924) en Koninklijke Nederlandse Fabrieken van Gouden en Zilveren Werken Van Kempen en Begeer (1960) - was het ontwerpen en slaan van penningen en onderscheidingstekens.

Portret van ing. (F.G.A.) Johannes Hammes

Behalve de functies van bedrijfsleider, procuratiehouder, adjunct-directeur en lid van de Raad van Commissarissen bij Gerritsen & Van Kempen was Johannes Hammes actief binnen het vakgebied van edelmetaal, als publicist en vervulde hij meerdere maatschappelijke functies.

Henk van Wandelen, een zilversmid

Henk van Wandelen werd op 21 juni 1932 in Zeist geboren. Zijn ouders waren Gijsbertus van Wandelen (1898-1977) en Cornelia Maria Wisman (1901-1969). Beiden stamden uit een katholieke familie.

Kunst 25-jarig regeringsjubileum, 1923

Stichting De ZilverKamer Zeist heeft In oktober 2021 twee zilveren door J.C. Wienecke ontworpen plaquettes ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina in 1923, gemonteerd op palissander en gezet in een lijst van palissander volgens ontwerp van C.A. Lion Cachet, in een beperkte oplage vervaardigd in de N.V. Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken voorheen J.A.A. Gerritsen en in de handel gebracht door de Maatschappij tot Exploitatie van Herinnerings-Medailles en Plaquettes te Zeist, verworven.

Meester-graveur Gerard van de Peppel

Gerard van de Peppel was ruim vijftig jaar in dienst
- bij de Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken voorheen J.A.A. Gerritsen
- bij de Koninklijke Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken Gerritsen en Van Kempen
- bij de Koninklijke Nederlandse Fabrieken van Gouden en Zilveren Werken Van Kempen en Begeer

De vredesplaquette van J.C. Wienecke

De Zilver-Kamer is in het bezit van een plaquette met het opschrift PACIS FUNDAMENTUM IUS (Het recht is de basis voor vrede). Zij is gemodelleerd door de Nederlandse medailleur Johannes Cornelis Wienecke (1872-1945). 

Gelegenheidspenning Anton van Kempen (1893-1970)

Medailleur en stempelsnijder Johannes Cornelis Wienecke (1872-1945) en Zeist 

Zilveren buurtjes

In Zeist is het Gerodorp een bekende woonwijk. De naam verwijst naar de Gerofabriek die op nog geen kilometer afstand heeft gestaan. De 64 arbeiders woningen waren bestemd voor het personeel van Eerste Nederlandsche Fabriek van Nieuw-Zilverwerken voorheen onder de firma M.J. Gerritsen en Co (Gero-fabriek).

De eregalerij op de Karpervijver

Vanaf 1903: Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken voorheen J.A.A. Gerritsen
Vanaf 1924: Koninklijke Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken Gerritsen en Van Kempen
Vanaf 1960: Koninklijke Nederlandse Fabrieken van Gouden en Zilveren Werken Van Kempen en Begeer

Hermann Thierer (1882-1953), graveur

De Karpervijver in 1904

‘Rond 1870 dreef grootvader J.A.A. Gerritsen een juwelierswinkel in de Kalverstraat. En achter die juwelierszaak in die Amsterdamse straat had hij ook een kleine werkplaats met zilversmeden. Als er in de winkel niet zoveel te doen was dan liet hij die zilversmeden lepeltjes maken. Puur handwerk. Daar kwam allengs meer vraag naar. En toen kwam hij op het idee om daar een fabriekje voor op te zetten. Hij keek rond naar een stukje grond en dat vond hij aan het eind van de vorige eeuw aan de Karpervijver in Zeist.’

‍Fietsenfabriek Wilhelmina aan Karpervijver

Zonder de debacle van fietsenfabriek Wilhelmina geen zilverindustrie in Zeist

Foto's van glasnegatieven ingekleurd

De stand van de huidige fotografie maakt fotograferen makkelijk en is van een voortreffelijke kwaliteit. Toch mist men iets aan deze foto's. Men mist de sfeer op de foto’s zoals die was te vinden met het glasnegatief. Op het punt van sfeer is de oude techniek onovertroffen. Glasnegatieven zijn een waardevolle schat, zowel fotografisch als in historisch opzicht.

Exclusieve gemeentepenning uit 1958

Stichting De ZilverKamer Zeist ontving op 7 juli 2020 als schenking van de heer P. de Vries te Vriescheloo - van 1958 tot 1968 werkzaam als graveur bij Gerritsen & Van Kempen/Van Kempen & Begeer - eerst als staalgraveur en vanaf 1963 als chef-graveur - zes afdrukken van stempels van verschillend formaat uit de zilverfabriek aan de Karpervijver. Een van deze afdrukken is een op koper afgedrukte stempel van de gemeentepenning van Zeist van 1958. Aanleiding om iets over de geschiedenis van deze erepenning en de ontwikkeling van het gemeentelijke decoratiestelsel te vertellen.

Herinneringslepeltje van G. van Wees & Weiss

Stichting De ZilverKamer Zeist heeft begin februari 2021 haar collectie kunnen uitbreiden met een verzilverd theelepeltje. Op zich niet een opzienbarend bericht. Het lepeltje vertelt echter een stuk Zeister geschiedenis over de textielgroothandel G. van Wees & Weiss van de Evangelische Broedergemeente te Zeist. Het is uitgegeven bij de opening van de nieuwe bedrijfsruimte van Van Wees & Weiss op 5 oktober 1959. Het is daarom opgenomen in de collectie categorie Memorabilia.

Een waardevolle opdracht

‘Dat ik hier niet al te ongekleed voor U zit, is te danken aan de vriendelijkheid van mijn collega te Beverwijk, de heer Bruinsma, die mij zijn ambtsketen heeft willen lenen, en mij het gebruik daarvan heeft aangeboden, zolang de mijne nog niet zal zijn terechtgekomen.’
Burgemeester Mr. A.P. Korthals Altes, 26 augustus 1963.

Ontwerp voor een inhuldigingsplaquette

Af en toe vraagt men zich af waarom een object of foto in de collectie van Stichting De Zilver-Kamer zit. Een relatie is niet direct te zien. Na onderzoek kan het resultaat heel verrassend zijn.

Lauwerkrans gemaakt in Zeist

Op zaterdag 17 en zondag 18 april 1926 vond de derde Van Vlijmenrit plaats. De deelname was opgesteld voor automobilisten en motorrijwielen met of zonder zijspan. Een parcours door Noord-Brabant en Limburg. In totaal werd er circa 450 kilometer gereden, sommige gedeelten waren ‘ cross country’ en er moesten een aantal snelheidsproeven worden afgelegd.
Artikelen en foto’s over de tocht met op de laatste pagina’s de lauwerkrans die gemaakt is in Zeist bij Gerritsen en Van Kempen in 1925.

Het Gerritsen & Van Kempen Mannenkoor

Twee groepsfoto’s en een verenigingsspeld nagelaten door Willem van Tellingen (1910-1998) vormden de aanleiding voor een zoektocht naar de geschiedenis van het kortstondig bestaan van het G.v.K. Mannenkoor uit het personeel van de Koninklijke Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken Gerritsen & Van Kempen (1929-1937).

Ans van Zeijst
Toos den Hartoog-Muijsert
Cor Stramrood-Aalten

Portretten van markante vrouwen op de zilverfabriek Gerritsen & Van Kempen.

‍Als men op de website Delpher in de gedigitaliseerde krantencollecties tot 1900 op ‘Vrouwendag’ zoekt, krijgt men meer dan 500 treffers. De vroegste vermelding is uit 1683. De eerste vermelding van Vrouwendag in de Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstreken - deze krant verscheen vanaf 1864 - is in 1871. Het woord heeft dan een andere betekenis dan tegenwoordig.

Penningen vertellen geschiedenis

Penningen zijn kleine gedenktekens van metaal en meestal rond. Oorspronkelijk was een penning een zilveren geldstuk. Rond 1600 noemde men in Nederland een koperen munt penning. Tegenwoordig is er een groot verschil tussen de termen ‘munt’ en ‘penning’. Men kent allerlei soorten penningen, bijvoorbeeld historiepenningen, inhuldigingspenningen en familiepenningen.

Zilveren vaas voor prinses Beatrix

Prinses Beatrix werd op 31 januari 1956 18 jaar. De Grondwet bepaalde sinds 1922: ‘De Koning is meerderjarig als zijn achttiende jaar vervuld is. Hetzelfde geldt voor den Prins van Oranje en van de dochter des Konings, die de vermoedelijke erfgenaam is van de Kroon, ingeval deze Regent worden.’

De zonnebloemen van Toos Muijsert

Op 10 mei 1940 viel het Duitse leger Nederland binnen. Geheel onverwacht kwam de oorlog niet. Ruim acht maanden daarvoor - op 28 augustus 1939 - had de regering de algemene mobilisatie afgekondigd. Dat was drie dagen voor de verjaardag van koningin Wilhelmina.

De erepenning van de fabriek

‘De inrichting voor de vervaardiging van Penningen, Medailles, Kruisen, Distinctives, Lauwerkransen enz., behoort tot de meest modernen op dit gebied.’ — Gids voor de Stichtsche Lustwarande Zeist (circa 1905)

De erepenning van de fabriek - vervolg

Op de website van Stichting De Zilver-Kamer - www.zilverkamerzeist.nl - staat sinds 15 augustus 2018 het artikel ‘De erepenning van de Fabriek van Gouden, Zilveren en Diamanten Werken J.A.A. Gerritsen en haar opvolgers’.